माधव नारायणया देग दयेकेगु खं व सको देयया संपदा संस्कृतिया खं

– डा. बालगोपाल श्रेष्ठ

सकोय दंय दसं तजिक माधव नारायणया धलं दनिगु सालिनदिइ माधव नारायण देग दयेकेतेंगु बांलागु खं ख । तर धलं दनिगु जगति दोहां वनेगु लुखा नापं देग दयेके तेंगु धासा बिलकुल मिले मजूगु ज्या जुल ।

माघया मेला जुइबले पला तयेगु थाय तकं मदयेक हुल जुइगु थाय मछिं मछिं देग दनां बांलागु देग दने फइगु खं मखु । उलि चिधंगु थाय तजिगु तजागु देग दनेगु धयागु संभव मखु उकिसं खुसि सतिक सुरक्षित नं मखु ।

देग दनेगु ज्या खुसि सिथय मखु खुसिं भचा चोय थौंकन्हय स्वस्थानी देग दया चोंगु जख वा अश्वमेध यज्ञ याइथाय वालाफाला यायेछिंथाय सुरक्षित थासय दयेकल धासा तसकं बांलाइगु खनेदु ।

न्हूगु देग दयेके धयागु छगू ऐतिहासिक ज्या ख । थो ज्या सकस्यां आहा बांला धाये फइ कथंया जुइमा । थज्यागु ज्या यायेबले देस दुनेया बुरा पाका सकललिसें ब्यापक सहलह याना लिपा पश्ताचाप याये म्वायेक दयेके मा ।

थो देग गनया छु देगया नमूना सोया दयेके तेंगु ख धयागु नं प्रश्त जुइमा । सकोय दंय दसं माधव नारायणया धलं दनिगु जुया वयाचोंगु सलंस दं पुलांगु परंपरा ख । अथेनं माधव नारायणया देग दयेके ज्या जूगु धासा मदुनि । माधव नारायणया देग दनेगु धयागु धात्थे नं न्हूगु ज्या ख । नादिइ थो देग चांगु नारायण वा मेगु व सोयां बांलागु देगया नमूना कथं दयेकल धासा देगया मू तचोइ । स्वास्थानी देग बांला थें माधव नारायणया देग व सोयां झन अझ अपो बांलाका दयेकिगु ज्या जुइमा ।

मेगु खं माधव नारायणया हे धलं दनेगु जुयाचोंगु थाय जूगुलिं माधव नारायणया देग दयेकेगु धयागु पायछि ज्या ख । तर धेवा फुकिपिं दातात वल धायेवं नादिइ जख जथाभावि द्यो देगत वा न्हूगु संरचनात दयेके बीगु ज्या याना व थाययात विरुप कुरुप याना येंकेगु ज्या नं थत्थे दिकेमागु खनेदु । सालिनदी क्षेत्र धयागु सकोया ऐतिहासिक संपदा जुयोचोंगु थाय ख । थज्याथाय गुलिस्यां १०८ महाद्यो दयेकेगु गुलिस्यां नवराज महाराज स्थापना यायेगु वा छु छु मनय वल अन न्हापा मदु मदुगु कथंया संरचनात दयेके बिया व थायया इतिहास हे हुया वनिगु कथंया ज्या अन जुइके बी मज्यु ।

सको देय धयागु नेवा संस्कृति संपदाया शहर ख । थो संपदाया शहरयात धात्थेंगु संपदा सहर कथं लेंका तयेगु ज्या नं थौंया पुस्ताया कर्तब्य ख । संपदा व संस्कृति धयागु नेवातय जक मखु नेपाल देसया हे गौरव खं ख । द्यो, देग, सत्त, फल्चा, लोहंहिति, पुखु, पुलां छें, लायकु, आदि सकतांया संरक्षण व संभार याना तयेगु व जथाभावी धलान व कंक्रितया अनावश्यक न्हू संरचनात दयेका संपदा संस्कृति नश्त याके मबीगु खंय नं शंखरापुर नगरपालिका नापं सकोया सकलें मनुत सचेत व सजग जुइ फयेमागु दु ।

थुथाय सको इन्ला त्वालय अनया पुलांगु लायकु जुयाचोंगु थासय सको-शंखरापुर नगरपालिकाया भवन दयेके ज्या न्ह्याना चोन धयागु खंय नं संपदा प्रेमित चिन्तित दु । जित बांलाक लुमं २०२४/२०२५ सालया खं ख पंचायतया इलय अन पुखुलाछी गाउं पंचायत भवन दयेके ज्या जूबले उत्खनया झोलय अन गनं मदु कथंया ततपागु अप्पात लुयावोगु व उगु भवन दयेज्याय पिनं छपा अपा तकं हये म्वायेक अन म्हुया पिदंगु अपातं हे जक पंचायत भवन दने ज्या कोचायेकूगु ख । उबलेया पंचायतया नेतृत्वं उगु थायया ऐतिहासिक महत्वयात ध्यान मतगु व नेवा संस्कृति व संपदाया महत्व थुइकं वा मथुया अन लुयागु अप्पा लगायत उत्खननय लुयावगु साम्रगीतय अध्ययन अनुसंधान यायेगु वा याकेगु थें इतिहास मालेगु पाखे छुं ध्यान मब्युसें न्हूगु पंचायत भवन धस्वाके ज्या जक कोचायेकूगु ख । व छगू इतिहास हुया छोये कथंया तधंगु गल्ति ख । अज्यागु गल्ति हानं हानं लिसा मकासा ज्यु धयागु सकोया संस्कृति व संपदा प्रेमितय मनसुवा ख ।

लयताया खं थुथाय यें, यल, खोप, किपु, थिमि लगायत थीथी नगरपालिकयाया नेवा नेतृत्वं न्हापा न्हने धुंकुगु वा तने धुंकुगु द्यो, देग, सत्त, फल्चा, लोहं हिति, पुखु, पुलां छें, लायकु आदि मातुमाला पुनर्णिर्माणया ज्या न्ह्याका नेवा संस्कृति व संपदा म्वाकेगु ज्या न्ह्याका वइचोंगु दु । सकोय नं २०७२ या भुखाय बोया थुखे थनया संस्कृति व संपदा बांलाकेगु आपालं ज्या थनया नगरपालिकया नेतृत्वं याना वयाचोंगु ख । थो तसकं चोछाये बहगु ज्या ख । सको नगरपालिकाया नेतृत्वयात थो खंय झीसं आपालं सुभाय देछायेमा । तर दुःखया खं सकोया संस्कृति व संपदा बांलाकेगु आपालं ज्या याना वयाचोंगु नगरपालिकया नेतृत्वं इन्ला त्वालय पुलांगु लायकु जुयाचोंगु थासय पुलांगु लायकु दरवार हे धस्वाकेगु अवरसयात छखे चिइका सको-शंखरापुर नगरपालिकाया न्हूगु भवन धस्वाकेगु ज्या जुयाचोन धयागु नेने माल । सकोया बज्रयोगिनी जात्रा नापं दंय दसं माधव नारायणया धलं दनिगु इलय तकं थीथी धार्मिक ज्याखं जुइगु थुगु लायकुया महत्व व इतिहास थुकें हुया छोइगु जकं मखुला धयागु चिन्ता सकसितं जुइगु स्वाभाविक ख । धात्थेंला पुखुलाछी गाउं पंचायतया भवन दयेके सोया न्हेव अन गज्यागु लायकु दरवार दुगु ख धयागु अन्वेसन याना पुलांगु इतिहास पिबोये कथंया लायकु दरवार दयेके ज्या जुगुसा थौंया नगरपालिकया नेतृत्वया बुद्धिमत्ता जक मखु दुरदर्शिता नं पिजोइगु ख । नगरपालिकया न्हूगु भवन ला न्ह्याथाय दयेकूसां ज्यु तना वंगु पुलांगु लायकु दरवार हे अन धस्वाकेजु ज्या जूगु खसा इतिहास लेंकेगु ज्या जुया उकिया महत्व हे मेगु जुइगु ख ।

मेगु ग्यानापुगु खं धयागु सको देय जखया उर्बर भूमि दकों भ्रष्टाचार व हाकुगु धनं तमिपिं सकों पिनेया राजनीतिक नेतात व भूमाफियातयसं कब्जा याना धमाधम जग्गा प्लटिंग याना यंकाचोंगु धयागु दु । दयाचोंगु पुलांगु शहर वस्ति दुने तोनेगु ल लगातय जनतायात सुख सुविधा बीगु छुं ज्या याये मफुगु सरकारं हावादारि स्मार्ट सिटि वा स्याटालाइट शहर वा रिंगरोड आदि धया हयाचोंगु धयागु स्थानीय जनतायात झंग लायेगु खं ख । नेवातयत थगु थासं विस्थापित याना नेवा संपदा संस्कृति नश्त यायेगु कुनियतं जागु षडयन्त्र ख । सरकारया थज्यागु अविबेकि ज्या दिकेगु नं थौंया तधंगु आवश्यकता ख । थुखे सकोवासि सकस्यां इलय माकथं पला चोयेके हथाय जुइ धुंकूगु दु ।